Bir yapı projesinde, prefabrike betonarme yapı elemanlarının kullanılmasının pek çok yararı vardır. Projenin toplam maliyetinin az olması, hızlı bir şekilde tamamlanması, yapı elemanlarında istenilen kalite ve dayanımın sağlanması, malzeme israfının azaltılması, modülarizasyon ve standardizasyon olanaklarının artırılması ve şantiyede meydana gelebilecek olan iş kazası sayısının önemli ölçüde azaltılabilmesi sektörel büyümeyi hızlandırmıştır. Dünya da uzun zamandır prefabrike yapı kullanılmakta olup, Türkiye’de ise 1965’lı yılları başında uygulanmaya başlanmıştır.
Keywords
In the case of urgent need, such as natural disasters and increased refugees, prefabricated structures meet the urgent need for emergencies. The use of prefabricated reinforced concrete structural elements in a building project has many benefits. prefabricated buildings in the world are used for a long time, it was introduced at the beginning of the year 1965 in Turkey. In this study, in the past related to the rapid development of prefabricated structures in Turkey to this day, and studies it has been made about the future location also examined.
Türkçeye Fransızcadan geçen prefabrik kelimesi parçaları hazırlayıp birleştirilerek oluşturulan, anlamına gelmektedir. Prefabrik yapı ilk olarak 1. Pazar payı giderek artan prefabrik yapıyı genel itibariyle tanımlayacak olursak çeşitli malzemelerden oluşan yapı elemanlarının fabrika ortamında ön üretiminin ardından, kurulacak alana demonte veya kurulu olarak nakledilmesi ve sonrasında ise yapı elemanlarının montajıyla biten süreçtir. Ön üretimli prefabrik yapının genel amacı, montaj alanına en az sayıda iş bırakacak şekilde, fabrikadaki malzeme kalitesini kontrolüyle beraber çalışma şartlarında belirli bir düzeyi tutturabilmek ve standartlaşmayı sağlamaktır .
Sanayi bölgelerindeki prefabrik yapıların Türkiye açısından ekonomik değeri çok büyüktür . Prefabrike yapılar bundan 30 sene evvel kullanım oranı çok düşük olup kimse tercih etmiyordu bu gün ise Prefabrik sektörü yeni yaşam tarzı oluşturmaya başladı eskiden sanayi amaçlı yapılar yapılırken bu gün Türkiye’de kullanım oranı az da olsa konut olarak inşa edilmektedir.
Akdeniz ve Karadeniz ve Doğu ve Güneydoğu
Ülkemizdeki mevcut prefabrik üretim yapısı, %40 üst yapı elemanlarından, %30 alt yapı elemanlarından ve%30’da çevre düzenleme elemanlarından oluşmaktadır . Türkiye’nin 2006 yılı prefabrik beton üretimi ortalama bir buçuk milyon m3 civarındadır. Bunlarla beraber yeterli tanıtımında yapılamaması ülkemizde prefabrik yapıların Avrupa ülkelerine kıyasla az gelişmesinde önemli bir etken olmuştur. Türkiye Prefabrik Birliği kurulmuştur .
Hafif prefabrik yapılar genellikle tek veya en fazla iki katlı küçük ve sık sık sökülüp taşınabilen yapılarda uygulanan hafif prefabrik yapı elemanlarından oluşan bir sistemdir.
Ağır prefabrik yapılar ise ana taşıyıcı sisteminde ve alt yapısında ağır prefabrik yapı elemanlarının
Ülkemizdeki mevcut betonarme prefabrik yapılar incelendiğinde büyük bir kısmının ağır prefabrik yapı grubuna giren hangar tipi sanayi yapılarından oluştuğu görülmektedir. Yukarıda sayılan avantajlarına rağmen, prefabrikasyon teknolojisinde yapı elemanlarının birleşim yerleri ve bağlantı noktaları için hassas hesap yapılması gerekmektedir. Ana maddesi beton olan prefabrik yapı elemanlarının yapıda bulundukları bölgelere göre birbirleriyle birleşimleri için çeşitli sınıflandırmalar yapılmıştır. Hangar tipi beton prefabrik yapılarda elemanların bağlantı noktaları için çoğunlukla uygulanan düğüm noktası şekli mafsallı birleşimlerdir.
Türkiye’deki beton prefabrik yapıları genel olarak üç başlıkta toplarsak, birincisi Prefabrik panellerden oluşan çok katlı yapılar, ikincisi moment aktaran bağlantılara sahip prefabrik çerçevelerden oluşan çok katlı yapılar ve üçüncüsü ise tek katlı, mafsallı çerçevelerden oluşan endüstri yapılarıdır .
Hızlı üretim
Makinelerin yoğun kullanımı ile planlanandan daha hızlı daha kaliteli bir üretim olanağı sağlamaktadır. Prefabrikasyon teknolojik bakımından mevsim fark etmeksizin inşaat yapılabildiğinden işçiler iş yapabilmektedir böylece ister halk olsun ister devlet her iki bakımdan da ekonomik avantajlar sağlamaktadır .
Kalite bakımından prefabrike
Fabrikada yapılan prefabrik betonarme yapı elemanlarının üretiminde beton dayanımı için çok önemli olan kür koşulları en iyi şekilde sağlanmakta . Fabrika koşullarında, etkili bir denetim altında üretilen prefabrik elemanlar, gerek mukavemet, gerekse durabilite bakımından geleneksel yöntemlere göre daha kaliteli yapılmakta. Geleneksel çalışma yöntemlerinde kontrol edilmesi zor hava ve çevre koşullarını gözeterek üretim ile prefabrik elemanlarda kalite seviyesini yükseltmek mümkündür. Fabrika üretiminde istenilen kaliteye ulaşılabilmesi sayesinde üretilen yapı elemanları daha uzun ömürlü ve mukavemetli olmaktadır .
Avrupa ’da
Prefabrik üst yapı projeleri her çeşit yapıyı içeriyor vs.
Prefabrik yapıların, yapı elemanları depremde hasar görmeyecek şekilde yeterli malzeme kalitesine ve yüksek mukavemete sahiptir. Ancak, düğüm noktalarındaki zayıflıklar, bu sağlam elemanların oluşturduğu prefabrik taşıyıcı sisteminde, çoğu zaman beklenmedik hasarlara neden olabilmektedir. Yapı elemanlarının dayanımları, taşıyıcı sistemin dayanımı için gerekli olduğu gibi, elemanların birleşim ve bağlantı bölgelerinin doğru projelendirilmesi ve detaylandırılması da öngörülen mukavemetlerinin ortaya çıkması için önemlidir . Prefabrik binalar ve onların tüm elemanları, aynen monolitik binalarda olduğu gibi, depreme dayanıklılık bakımından, dayanım, süneklik ve kat arası deplasman kriterlerini sağlamalıdır.
İşte bu nedenden dolayı, prefabrik yapılarda birleşim noktaları büyük önem taşımaktadır. Hatta prefabrik yapıların deprem davranışı birleşim yerlerinin doğru analiziyle doğrudan ilişkilidir. Eğer birleşim yerlerinin analizi doğru yapılmışsa, prefabrik yapı da depremde güvendedir. Prefabrik elemanlar arasında veya prefabrik elemanlarla yerinde dökme beton arasındaki birleşimlerin ve bir birleşim çeşidi olan mesnetlerin projelendirilmesinde aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir .
Prefabrik elemanların bağlantı ve mesnet noktaları, yapı özelliğine göre o yerde oluşabilecek normal kuvvet, kesme kuvveti, eğilme ve burulma momenti gibi tüm kesit tesirleri ile zorlamaları taşımalı ve elemanlar arasında yükleri emniyetli bir şekilde aktarabilmeli.
Prefabrike yapıların avantajları
Betonarme prefabrik yapıların monolitik yapılara göre avantajları şöyle sıralanabilir. Prefabrike elemanlar hızlı bir şekilde inşa edilebilirler. Temellerde meydana gelen farklı oturmalar taşıyıcı sistemde ilave kesit zorlanmaları oluşturmaz. Uzun ömürlü, yangın, korozyon, sıcaklık değişimi, rutubet, rüzgâr yükleri gibi her türlü olumsuz çevre şartlarında bile etkilenmeyecek şekilde üretilebilecek, geleneksel inşaata kıyasla daha ucuza mal olması, olarak söylenebilir.
Prefabrike yapıların dezavantajları
Prefabrik yapıların tüm faydalarının yanında, betonarme prefabrik yapıların dezavantajları da vardır. Küçük açıklıklar için uygulanması maliyeti arttırır, kaliteli işçilik ve dolayısıyla pahalı montaj-3. Gerek yurt dışında gerekse yurtiçinde şantiye alanlarında işçilerin barınımını sosyal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hızlı kurulumu ve en önemlisi maliyetin düşük olmasıyla prefabrik yapı tercih edilmektedir. Hafif çelik prefabrik yapının kurulacağı alanda herhangi bir temel yapısına ihtiyaç duymadan genellikle zemin seviyesini eşit konuma getirebilmek için gerobeton üzerine kurulumu yapılabilmektedir.
Hangar gibi ağır çelik malzemelerin kullanılması durumunda aynı şekilde grobeton üzerine şase kullanılmadan da kullanımı mümkündür. Çelik prefabrik yapı C kesitten oluşan karkaslı iskelet üzerine çoğunlukla sandviç panel sisteminden üretilmektedir. Modüler yapı hafif çelik kullanılması durumunda taşınması da kolaydır ve rahatça temizlenebilir . Van depremi sonrasında barınma ihtiyacını karşılamak için yaklaşık 30 bin yaşam konteynır kurulumu gerçekleştirilmiştir.
Prefabrik yapıların genelde endüstriyel tesislerde tercih edildiği gözlemlenmiştir. Yapıların montajı esnasında yeterli özen gösterilmediği anlaşılmıştır. Ülkemizde prefabrik yapıların genelde büyük açıklıkların olduğu hangar tipi olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Konut, toplu konut, hastane, ofis gibi çok katlı düzgün çerçeve yapılarda prefabrik sistemler neredeyse hiç kullanılmamış olup sahip olduğu avantajlar düşünülerek yaygınlaştırılmalıdır.
Türkiye’de depreme dayanıklı çok katlı yapıların tasarımında mevcut teknoloji ve yönetmelikler ile prefabrik yapıları boyutlandırmak mümkündür, ancak geçtiğimiz yıllarda yıkıcı depremlerde prefabrik yapıların büyük hasarlar alması insanlara kötü izlenim vermiştir. Bu problemin çözümü olarak, özellikle yüksek kapasiteli mekanik birleşimler çok katlı yapıların çerçeve elemanlarının birleşim noktalarında kullanılması öngörülmüştür.
Sonuç itibari ile Türkiye ’de Prefabrik Sektörünün
Özellikle çok katlı yapıların projelendirilmesinde prefabrikasyonun avantajları öne çıkarılmalıdır. Depreme dayanıklı çok katlı yapıların tasarımında, özellikle bağlantı noktalarına yönelik, inşaat mühendislerinin farkındalığı eğitimler ile arttırılmalıdır. Bu eğitimlerin verimliliği için ulusal kapsamlı bir prefabrik yapı yönetmeliği yürürlüğe girmelidir. Prefabrik yapıların Türkiye’de gelişmemesinin en önemli nedenlerinden biri ise depreme dayanıklı prefabrik yapı tasarımı ile ilgili AR-GE çalışmaları yapılmamasıdır.
Türkiye’deki inşaat sektörünün %75’i konut türü yapılardır burada Prefabrik konutun yapılardaki payı ise %4 düzeyindedir. Buradan anlaşılıyor ki, çok katlı konut türü yapılardaki prefabrik payının arttırılması, prefabrik sektörünün gelişiminde önemli rol oynayacaktır. Prefabrik yapıların deprem bölgelerin çok katlı yapılarda sunacağı avantajları geliştirmek için prefabrikasyon’da yeni teknolojilerin kullanılımı desteklenmelidir.
Parametrelerinin Prefabrik Sanayi Yapılarının
Prefabrik Yapıların Depreme.
1965 yılında Türkiye’de ilk defa portatif kamp evleri satışa çıkarılmış!